چکیده: چکیده بیماری دیابت با افزایش قند خون همراه بوده و می تواند سبب بروز اختلالاتی در دستگاه عصبی مرکزی گردد، عنوان شده که مصرف گیاه استویا و وانادیوم بر تنظیمات قند خون موثر هستند. بر همین اساس، بررسی همزمان فعالیت استقامتی و مصرف وانادیوم و عصاره استویا بر بافت مغز موش‎های دیابتی در نظر گرفته شد. در این مطالعه تعداد 35 سر موش نر صحرایی (10±180گرم) (6تا8 هفته) پس از 4هفته تغذیه با غذای پرجیره (70گرم/کیلوگرم روزانه)، به صورت تصادفی به 7گروه: کنترل، دیابتی، دیابتی+تمرین، دیابتی+وانادیوم، دیابتی+تمرین+وانادیوم، دیابتی+استویا و دیابتی+تمرین+استویا تقسیم شدند. جهت القای دیابت نوع1، استرپتوزوتوسین (55میلی گرم/کیلوگرم) درون صفاقی تزریق شد، و عصاره وانادیوم (1میلی-گرم/میلی لیتر) در آب روزانه محلول گردید. برنامه تمرین استقامتی شامل هشت هفته دویدن بر روی تردمیل، و 5روز در هفته بود، که با زمان 15 دقیقه و سرعت 20 متر/دقیقه آغاز، و به 35 دقیقه و سرعت 30 متر/دقیقه در هفته پایانی رسید. هشت ساعت پس از آخرین جلسه تمرین، موش‎ها توسط تزریق کتامین (60میلی گرم/کیلوگرم) و زایلوزین (5میلی گرم/کیلوگرم) بیهوش شدند. تغییرات هیستوپاتولوژی در بافت مغز با استفاده از میکروسکوپ نوری بررسی گردید. به منظور نرمال سازی داده‎های پارامتریک از آزمون کلموگروف-اسمیرنف و جهت تجزیه تحلیل آن ها، آزمون یک طرفه آنوا با تست تعقیبی توکی بکار گرفته شد. مقادیر وزن بدن در هر شش گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل سالم (001/0=p)، در گروه وانادیوم در مقایسه با وانادیوم+ورزش (01/0=p)، و در گروه استویا+ورزش در مقایسه با استویا (04/0=p)، کاهش معناداری یافت. در گروه دیابتی، تغییرات خفیف نورونی، با اجرای ورزش، مصرف استویا و ورزش+استویا، و پرخونی خفیف، توسط ورزش، مصرف وانادیوم و ورزش+وانادیوم بهبود پیدا کرد (001/0=p). به نظر می رسد که اجرای هشت هفته فعالیت استقامتی، مصرف استویا و وانادیوم بر تنظیم وزن بدن و نیز بهبود تخریبات مغزی ناشی از دیابت موثر باشند.